Ks. dr Krzysztof Krzemiński DUCH ŚWIĘTY GŁÓWNYM SPRAWCĄ NOWEJ EWANGELIZACJI

W XX wieku ukształtowała się nowa świadomość Kościoła jako Ludu Bożego. Pozwoliło to na dostrzeżenie i uwypuklenie roli świeckich. Znamienny wkład w ten proces wniosła soborowa Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium oraz Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem. Dokumenty pomagają uświadomić powszechny udział wszystkich ochrzczonych w potrójnej misji Chrystusa. Owocem tej pogłębionej świadomości Kościoła są różne formy zorganizowanego apostolatu. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje Akcja Katolicka. Jej potrzebę potwierdzają również pewne negatywne zjawiska życia religijnego. Spełniają one w jakimś sensie funkcję przynaglenia chrześcijan do aktywniejszego zaangażowania.

1.Wielki Jubileusz Roku 2000

Żyjemy w czasie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. "U progu nowego millennium chrześcijanie winni stanąć w pokorze przed Panem, aby zastanowić się nad odpowiedzialnością, jaką i oni ponoszą za różne przejawy zła w dzisiejszym świecie. W naszej epoce bowiem, choć rozjaśnionej licznymi światłami, nie brak również cieni" [1]. Jednym z nich jest zjawisko obojętności religijnej. Sprawia ona, że wielu współczesnych ludzi żyje, jakby Boga nie było. Inni zadowalają się płytką religijnością, niezdolną sprostać problemowi prawdy. Brak u nich spójności życia i wiary [2]. W procesie postępującej sekularyzacji nastąpiło "stopniowe zeświecczenie zbawienia". Walczy się wprawdzie o człowieka, ale pomniejszonego, sprowadzonego jedynie do wymiaru horyzontalnego. Natomiast zbawienie przyniesione przez Jezusa obejmuje całego człowieka, otwiera się na wspaniałe horyzonty usynowienia Bożego [3]. Można także mówić o powszechnej utracie poczucia transcendentnego sensu ludzkiej egzystencji oraz zagubieniu na polu etyki, nawet wobec tak fundamentalnych wartości, jak szacunek dla życia i dla rodziny [4].

Z drugiej strony, niegdyś chrześcijańska Europa, coraz bardziej tęskni za swą utraconą jednością. Gwarantem, że budowanie ';wspólnoty narodów" nie przerodzi się w kolejny totalitaryzm, jest fundament Chrystusa i Jego Ewangelii. Przed Kościołem na "starym kontynencie" staje nowe wyzwanie.

2. Zadanie Kościoła u progu trzeciego tysiąclecia

Encyklika Jana Pawła II Redemptoris missio ukazuje, że misja głoszenia Ewangelii nie jest marginalnym zadaniem Kościoła, ale stanowi istotę jego posłania. Jest ono skierowane nie tylko do nieznających Chrystusa lub niedojrzałych jeszcze wspólnot chrześcijańskich. Przepowiadanie Ewangelii przybiera kształt odpowiedzialności za środowiska, w których całe grupy ochrzczonych utraciły sens wiary i poczucie tożsamości eklezjalnej, prowadząc życie dalekie od Chrystusa i od Jego Ewangelii. Konieczna jest "re-ewangelizacja", "nowa ewangelizacja". We wspólnotach żywotnych i dynamicznych, posiadających żarliwość wiary i życia, promieniujących świadectwem dawanym Ewangelii przybiera ona formę działalności duszpasterskiej [5]. Od strony dogmatycznej konieczne jest włączenie misjologii w eklezjologię i umiejscowienie obu w trynitarnym planie zbawienia [6]. Ewangelizacja stanowi centralne i pierwszoplanowe zadanie Kościoła w Europie i najcenniejszy wkład we wspólne dobro narodów (...) z uzasadnionym przekonaniem, że Chrystus jest jedynym Odkupicielem człowieka. Konfrontacja z ateizmem, kryzys europejskiego humanizmu, a przede wszystkim chwiejność koncepcji wolności, oderwanej od fundamentu, którym jest prawda i solidarność, nakładają na Kościół powinność ukazywania, że człowiek jest zdolny do wolności w prawdzie i w miłości, ponieważ początkiem i sensem wszelkiej rzeczywistości jest Bóg - trynitarna miłość, który daje się nam w krzyżu i zmartwychwstaniu Chrystusa" [7].

Najważniejszym zadaniem Kościoła u progu trzeciego tysiąclecia jest ponowne odkrycie Chrystusa Zbawiciela i Ewangelizatora. Wiąże się z tym ponowne odkrycie chrztu jako fundamentu chrześcijańskiego życia, zgodnie ze słowami Apostoła: "wszyscy, którzy zostaliście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa" (Ga 3, 27). Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina, że chrzest stanowi "fundament komunii między wszystkimi chrześcijanami, także z tymi, którzy nie osiągnęli jeszcze pełnej komunii z Kościołem katolickim" [8].

3. Nauczanie Kościoła o ewangelizacji

Wyzwanie nie jest nowe. Podjął je już Sobór Watykański II. Dekret o działalności misyjnej Kościoła "Ad gentes divinitus" pozostaje wciąż niewyczerpanym źródłem inspiracji dla tego dzieła. Sprawą ewangelizacji zajął się Trzeci Synod Biskupów w 1974 roku. Posynodalna adhortacja "Evangelii nuntiandi" Pawła VI stanowi programowy dokument dla dzieła ewangelizacji. Czytamy w niej: "Kościół rozumie, że ewangelizacja jest tym samym, co zanoszenie Dobrej Nowiny do wszystkich kręgów rodzaju ludzkiego, aby przenikając je swą mocą od wewnątrz tworzyła z nich nową ludzkość... Wszakże nie powstanie nowa ludzkość, jeśli wpierw nie powstaną nowi ludzie, odnowieni przez chrzest i przez życie według Ewangelii. Celem ewangelizacji jest więc owa wewnętrzna przemiana... Kościół wtedy ewangelizuje, kiedy Boską mocą tej Nowiny, jaką głosi, stara się przemienić sumienia poszczególnych ludzi i wszystkich razem, potem także ich działalność, a wreszcie ich życie i całe środowisko, w jakim się obracają [9].

Nowa ewangelizacja stanowi pilną sprawę pontyfikatu Jana Pawła II. Wyraźne odniesienie do pojęcia "nowa ewangelizacja" Papież uczynił w czasie pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny, 7 czerwca 1979 roku w sanktuarium św. Krzyża w Mogile[10]. W kontekście naszego kontynentu zagadnieniem zajęli się biskupi na Specjalnym Zgromadzeniu Synodu poświęconego Europie w 1991 roku. W dokumencie końcowym wskazują na szanse ewangelizacji starego kontynentu: "Nie znika jednak pragnienie przeżycia religijnego, mimo że szuka się go w różnorodnych formach, często kłócących się ze sobą i odwodzących od prawdziwej wiary chrześcijańskiej. Zwłaszcza młodzież poszukuje szczęścia w złudnych symbolach, wyobrażeniach, skłaniając się z łatwością ku nowościom religijnym oraz ku różnego rodzaju sektom. Nie ulega wątpliwości, że cała Europa stoi dziś wobec wyzwania, by opowiedzieć się na nowo po stronie Boga"[11]. W aspekcie misji zagadnienie głoszenia Ewangelii podejmuje encyklika Redemptoris missio z 1994 roku. Chrystologiczne i pneumahagijne akcenty znajdujemy w Oficjalnych Dokumentach Komisji Teologiczno-Historycznej Wielkiego Jubileuszu Roku 2000[12].

4. Co znaczy ewangelizować?

Ewangelizować - (przepowiadać Ewangelię) - oznacza przede wszystkim "dawać świadectwo, w sposób prosty i bezpośredni, temu Bogu, który objawił się poprzez Chrystusa w Duchu Świętym"[13]. Nowa ewangelizacja - według biskupów Europy - to uzdolnienie ludzi do ponownego opowiedzenia się za Bogiem. Jest współdziałaniem z uprzedzającą łaską Boga, która przemienia człowieka[14]. Wzorem ewangelizatora był św. Paweł. Widział w sobie współpracownika Boga, który w dziele zbawienia uprawia Bożą rolę i wznosi Bożą budowlę (por. 1 Kor 3, 9). Nowa ewangelizacja nie jest dziełem tylko ludzkim, lecz polega "na współdziałaniu z Bogiem i na realizowaniu Jego Zbawczego Dzieła. Bóg uprzedza wszystkie ludzkie przedsięwzięcia, poruszając przez swego Ducha serca ludzi podejmujących się głoszenia Ewangelii i uznających ten obowiązek za swój"[15].

Powyższy cel zbiega się z celem przygotowania do Jubileuszu Roku 2000. Jest nim "ożywienie wiary i świadectwa chrześcijan". Skuteczne świadectwo rodzi się z ';rozbudzonej prawdziwej tęsknoty za świętością';, mocnego pragnienia nawrócenia i osobistej odnowy w klimacie coraz żarliwszej modlitwy i solidarności z bliźnimi[16].

5. Czym jest nowa ewangelizacja?

Na pewno nie jest programem tzw. restauracji Europy czasów minionych, ale bodźcem do odkrywania wła­s­nych korzeni chrześcijańskich i tworzenia głębszej, bardziej chrześcijańskiej, a zatem również bardziej ludz­kiej cywilizacji. Czerpie z przebogatego skarbca Objawienia, które dokonało się ostatecznie w Jezusie Chrystusie[17].

Szczególnie tradycja wschodnia przez wieki traktowała ewangelizację jako świadectwo Chrystusa w Duchu Świętym[18]. Ewangelizacja stanowi istotę misji Jezusa Chrystusa: "Muszę głosić Dobrą Nowinę o królestwie Bożym, bo na to zostałem posłany"(Łk 4, 43)[19]. Wszystkie elementy tajemnicy Chrystusa: Wcielenie, cuda, nauka, powołanie uczniów, posłanie dwunastu Apostołów, krzyż i Zmartwychwstanie, nieustanna obecność wśród swoich - mają charakter ewangelizacyjny. "Słowa Chrystusa odkrywają tajemnicę Boga, Jego zamysł oraz Jego obietnice, i dlatego przemieniają serce człowieka i jego los"[20]. Chrystus ewangelizuje przez przepowiadanie potwierdzone świadectwem słowa i czynu, znaków i cudów, a szczególnie męki i zmartwychwstania [21].

6. Eklezjalny wymiar ewangelizacji

Chrystusowe przepowiadanie prowadzi do powstania Kościoła. Również jego posłanie bierze początek z ewangelizacji Jezusa i apostołów. Misyjny nakaz "idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody" (Mt 28, 19) konstytuuje istotę posłannictwa eklezjalnej wspólnoty. "Ostateczne samoobjawienie się Boga jest podstawowym motywem, dla którego Kościół ';jest misyjny ze swej natury';. Nie może on nie głosić Ewangelii, czyli pełni prawdy, jaką Bóg dał nam poznać o samym sobie"[22]. Zrodzony z misji, sam jest nieustannie posyłany przez Jezusa[23]. Dzieło rozpoczyna od ewangelizowania siebie: "jako wspólnota wierzących, i jako wspólnota nadziei wyrażanej życiem i dzielonej z innymi oraz jako wspólnota braterskiej miłości, musi ciągle słuchać tego, w co wierzy, i motywów swej nadziei, i nowego przykazania miłości... Kościół winien zawsze być ewangelizowany, żeby mógł zachować swą świeżość, żarliwość i moc w głoszeniu Ewangelii", by poprzez ustawiczne nawracanie się i odnawianie móc wiarygodnie ewangelizować świat[24].

7. Jak ewangelizować?

Ewangelizacja jest pokazywaniem Chrystusa tym, którzy Go nie znają. Istotę ewangelizacji stanowi prawda, że Bóg kocha człowieka, Chrystus przyszedł dla człowieka. Kiedy Kościół głosi Boga, nie mówi o Bogu nieznanym, dalekim, ale o Bogu, "który tak nas ukochał, że Jego Syn stał się dla nas człowiekiem. Jest to Bóg przychodzący do nas, udzielający się nam, łączący się z nami, prawdziwy "Emmanuel" (por. Mt 1, 23). Tę komunię Bóg obiecał nie tylko w życiu doczesnym (por. Mt 28, 20), ale przede wszystkim jako zwycięstwo nad grzechem i śmiercią przez udział w Jego zmartwychwstaniu (por. Rz 6, 5; 1 Kor 15, 22) i jako wiecznie trwającą przyjaźń "twarzą w twarz" z Bogiem (1 Kor 13, 12)... Pewność nadziei życia wiecznego z Bogiem ofiarowana człowiekowi nadaje zadaniom doczesnym prawdziwą moc i wagę"[25]. W prawdziwej ewangelizacji nie można się ograniczać do szerzenia "wartości ewangelicznych, takich jak: sprawiedliwość i pokój. Prawdziwie chrześcijańska ewangelizacja jest głoszeniem osoby Jezusa Chrystusa[26]. On jest źródłem i fundamentem oraz centrum całego posłania ewangelicznego.

8. Pneumatologiczny wymiar ewangelizacji

Przepowiadanie Ewangelii nigdy nie może zaistnieć bez pomocy Ducha Świętego[27]. Ewangeliści, szczególnie św. Łukasz, wyraźnie przedstawiają misję ewangelizacyjną Chrystusa jako dzieło Ducha Świętego. "Po kuszeniu na pustyni powrócił Jezus w mocy Ducha do Galilei... nauczał w ich synagogach, wysławiany przez wszystkich" (Łk 4, 14-15). Cała ewangelizacyjna aktywność Jezusa jest podporządkowana działaniu Ducha Świętego. Dzieje Apostolskie (2, 1-41) ukazują, że skuteczność apostolskiego przepowiadania ma swą genezę w Duchu Świętym. Pierwsza katecheza Piotra wyznacza paradygmatyczny szlak wszelkiego dochodzenia do wiary. Napełniony Duchem wskazuje na spełnienie ST-lnej zapowiedzi. Kerygmat o Jezusie "Mesjaszu" i "Panie" jako Dawcy Ducha, kończy wezwaniem do nawrócenia i chrztu w celu otrzymania przebaczenia grzechów i daru Ducha. Percepcja katechezy i jej owoc jest dziełem Ducha. "U szczytu mesjańskiego posłannictwa Jezusa Duch Święty staje się obecny pośrodku tajemnicy paschalnej w pełni swojej Boskiej podmiotowości jako Ten, który sam ma dalej prowadzić zbawcze dzieło, zakorzenione w ofierze Krzyża[28]. Przy zaangażowaniu Kościoła i konkretnych osób, Duch Święty pozostaje pierwszym i nadrzędnym podmiotem urzeczywistniania dzieła w duszy człowieka i w dziejach świata. Przez oddziaływanie życiodajnego Ducha Dobra Nowina "przyobleka się w ciało ludzkich serc i sumień i rozszerza się w historii"[29].

9. Nowa ewangelizacja ' w Duchu Świętym"

Jan Paweł II nawiązując do Pawła VI stwierdza: "także w naszej epoce Duch Święty jest głównym sprawcą nowej ewangelizacji"[30]. W ramach przygotowania do Jubileuszu Roku 2000 najważniejszym zadaniem jest ponowne odkrycie obecności i działania Ducha Świętego, który ożywia wnętrze człowieka i sprawia, że "w codziennym ludzkim doświadczeniu kiełkują już ziarna ostatecznego zbawienia"[31]. Działanie Ducha w Kościele dokonuje się "zarówno na sposób sakramentalny, zwłaszcza poprzez Bierzmowanie, jak i za pośrednictwem licznych charyzmatów, zadań i posług przez Niego wzbudzanych dla dobra Kościoła"[32].

Bez interwencji Ducha Świętego żadne głoszenie słowa Bożego, jakakolwiek forma katechezy Kościoła byłaby nieskuteczna, ponieważ jedynie Duch Święty może wzbudzić w sercu człowieka i w społeczności nadzieję zbawienia. Dlatego tradycja wschodnia kładzie wpierw akcent na "doświadczenie Boga", by móc następnie zwiastować Ewangelię. Duch objawia Chrystusa, czyni Go obecnym. Zjednoczenie z Nim jest darem, pociągnięciem Ojca (J 6, 44). Spotkać Go jako Pana można tylko "w Duchu Świętym"[33].

Nowa ewangelizacja, która ma przygotować ludzi roku 2000 do ponownego odkrycia Chrystusa, nie może zatrzymać się na kongresach, na publikacjach. Kościół koniecznie potrzebuje nowej Pięćdziesiątnicy, nowego wylania Ducha Świętego. Tylko pełen Ducha Świętego, będzie w stanie dać Chrystusa ludziom. Aktualne są słowa św. Jana Chryzostoma: "Apostołowie nie zeszli z góry jak Mojżesz, trzymając w rękach kamienne tablice. Wyszli oni z Wieczernika niosąc Ducha Świętego w ich sercach, ofiarując wszędzie skarby mądrości, łaski i dary duchowe jakby z tryskającego źródła. Poszli, by głosić całemu światu w sposób, jakby oni sami byli żywym prawem, tak jakby byli księgą natchnioną łaską Ducha Świętego"[34].

Działanie Boga żywego jest działaniem twórczym. Bóg "przychodzi" do świata, aby go spotkać. Stoi naprzeciw i woła, wstrząsa, wysyła, daje wzrost i uwalnia. Duch uobecnia dla nas, dziś, jednorazowe wydarzenie paschalne. Jest On "obecnością Boga-z-nami"[35].

"Cichego tchnienia Ducha" nie zastąpią nawet najdoskonalsze techniczne środki ewangelizacji. Także najlepsze przygotowanie głosiciela nie poruszy człowieka bez tchnienia Ducha. "Jeśli zatem Duch Święty tak wielką rolę odgrywa w życiu Kościoła, to z pewnością największą rolę odgrywa w dziele ewangelizacji. Niebezpodstawnie i nieprzypadkowo początek ewangelizacji przypadł na dzień Pięćdziesiątnicy; stało się to właśnie pod tchnieniem Ducha Świętego"[36].

Dziś mówimy o "nowej" ewangelizacji. "Nowa" - bo Duch Święty ukazuje nowość słowa Bożego i duchowo ożywia ludzi (1 J 3, 2)[37]. "Nowa" - ponieważ Ewangelia nie jest związana na stałe z określoną cywilizacją, lecz promieniuje na wszystkie kultury, przenika je, wciela się, pokonuje przeszkody i podnosi na poziom zbawienia[38].

Duch Święty potrzebuje współpracy człowieka. Promieniuje Ewangelią przez ludzi "duchowych" - tych, których przenika. Dlatego ewangelizacja wymaga dyspozycyjności wobec działania Ducha. Św. Bazyli wyjaśnia to obrazem kryształu promieniującego światłem słońca. Dusza musi być "lśniąca", aby mogła odbijać światło Ducha Świętego i prawdy wiary: "jak ciała przezroczyste i lśniące w kontakcie z promieniem"[39]. Ewangelizacja nie oznacza głoszenia abstrakcyjnych prawd, ale Prawdę, Osobę Chrystusa. Człowiek jest zaproszony do wspólnoty z nią. W Duchu Świętym wspólnota może stać się oblubieńczą jednością.

10. Kto jest odpowiedzialny za ewangelizację?

Odpowiedzialność za ewangelizację świata, choć jest sprawą całego Kościoła, a na mocy chrztu świętego - każdego chrześcijanina, spoczywa bezpośrednio na Kolegium Biskupów, na którego czele stoi Następca św. Piotra[40]. Duch Święty wzbudza w Kościele charyzmaty dla wspólnego dobra. Jednym z nich są szczególne powołania oraz instytuty misyjne (ad gentes), które zadanie całego Kościoła czynią swym własnym[41]. Charakter najszerszej i powszechnej misji zbawienia zawarty jest w sakramencie święceń. Prezbiterzy muszą być gotowi oddać się do dyspozycji Duchowi Świętemu i biskupowi, by mogli być posłani do głoszenia Ewangelii poza granicami diecezji i kraju pochodzenia. Następny krąg odpowiedzialnych stanowią członkowie Instytutów życia konsekrowanego kontemplacyjnego i czynnego[42]. Stała misja niesienia Ewangelii światu, na mocy chrztu jest zadaniem wszystkich ludzi świeckich[43]. Ten cel apostolski wyznacza szczególne zadanie Akcji Katolickiej. Jej misyjność jest konsekwencją misyjności Kościoła. Przez wyjście poza siebie i życie rzeczy­wistością swego posłannictwa dla innych Akcja Katolicka zachowuje wierność swemu charyzmatowi oraz realizuje swą tożsamość[44].

11. Metody ewangelizacji

Sposób przepowiadania Ewangelii jest zawsze określony czasem, miejscem i kulturą ludzi. Wymaga to nieustannego poszukiwania nowych środków w niesieniu ewangelicznej nowiny[45]. Uniwersalnym pozostaje jednak świadectwo życia prawdziwie chrześcijańskiego, czyli takiego, które trwa w nierozłącznej wspólnocie z Bogiem i w gorliwości ducha poświęca się dla innych. Świadectwo potwierdzone życiem jest podstawowym sposobem ewangelizacji[46]. Chodzi po prostu o "wiarę życiem". Członek Akcji Katolickiej winien położyć akcent właśnie na tę formę ewangelizacji. Jego troską są głównie "niepraktykujący, obojętni religijnie, niewierzący, poszukujący dróg prawdy i dobra"[47].

Swą wyższość i skuteczność zachowuje słowo "w mocy Bożej"[48]. Wśród form przepowiadania Ewangelii pierwsze miejsce zajmują, zakorzenione w Ewangelii i wierne Magisterium Kościoła, liturgia słowa z homilią oraz nauczanie katechetyczne. Nową formą są środki społecznego przekazu. Ich rola nie może ograniczyć się do informacji. Dzięki nim słowo Ewangelii winno nie tylko docierać do szerokiego kręgu, lecz także przenikać sumienia i zapadać w serca[49]. Ważną rolę spełnia międzyosobowy przekaz Ewangelii (od osoby do osoby)[50]. "Kościelne wspólnoty podstawowe", czyli rodziny i małe grupy są ogromną szansą ożywienia życia parafii i budowy "cywilizacji miłości"[51]. Tu pojawia się szczególne zadanie dla Akcji Katolickiej. Wpierw winna ona przyczynić się do odbudowy chrześcijańskiej tkanki wspólnot kościelnych[52].

12. Wnioski

Jawi się postulat ścisłej współpracy ewangelizatora z Duchem Świętym. Od stopnia jej intensywności zależy owocność ewangelizacji. Ewangelizator musi pozostawać w relacji z Duchem Świętym, by owocnie przepowiadać Chrystusa. Warunkiem przepowiadania jest uprzednie doświadczenie Boga, nieustanne odnawianie i pogłębianie sakramentalnej łaski Chrztu świętego. Istotną rolę spełniają: liturgia Słowa, sakramenty i modlitwa. Katecheza, poparta świadectwem prawdziwie chrześcijańskiego życia, przeniknięta mocą Ducha Świętego, zostaje wtedy ukoronowana osobistym spotkaniem z Chrystusem, przylgnięciem do Jego Osoby. Wszystko zaś dokonuje się we wspólnocie Kościoła. Szczególna rola przypada podstawowym wspólnotom (rodzina i parafia), w których wiara wzajemnie przekazywana dynamicznie wzrasta. Ewangelizacja jest sprawą całego Kościoła. Wydaje się jednak godnym podkreślenia, że z zaangażowaniem apostolatu świeckiego wiązane są szczególne nadzieje. Akcja Katolicka otrzymuje zatem głęboką motywację dla swej dynamicznej działalności.

STRONA GŁÓWNA

BIULETYNY "RAZEM"