Grudziądz, 14 marca 1998 r.

---

Marian Grabowski CZŁOWIEK WIARY W PRZESTRZENI PUBLICZNEGO ŻYCIA

Chciałbym na początku poprosić o modlitwę w mojej intencji. Proszę się pomodlić za mnie, żebym Państwa nie zwiódł na złe drogi i nie przesłaniał sobą Pana Boga, co się bardzo łatwo rekolekcjoniście może przydarzyć.

Rozpocznę od uwagi, jak ja rozumiem rekolekcje. Czym są?

Dobrze przedstawia je następujący obraz: człowiek podróżujący po Polsce w XIX w. spotkał kobietę idącą z dalekich kresów południowo-wschodnich do Matki Boskiej w Częstochowie. Pyta ją: jak to tak sama idziecie? Ona odpowiada: nie sama. Idę ja, moja dusza i Pan Bóg.

Rekolekcje w gruncie rzeczy to spotkanie tych trojga.

Ja tu jestem w pewnym sensie zbyteczny, a jeśli już jestem, to chciałbym pomóc w sporządzeniu wzoru rachunku sumienia w ramach tematu, który Państwu zaproponowałem. Takiego wzoru do myślenia o swoich słabościach, grzechach, wadach. O tym, co w nas jest mroczne.

Rekolekcje są udane, gdy podczas nich ujawnia się fragment mroku, który w sobie nosimy, gdy pada światło na to, co było w nas grzeszne, ale równocześnie osłonięte i dla nas niewidoczne.

Nie ma trudniejszej prawdy, niż prawda o własnej słabości.

Dlatego tej prawdy nie można szukać samemu.

Dlatego rekolekcje to tych troje.

Chodzi o to, by spróbować zobaczyć swe słabości w Bożej perspektywie. Zobaczyć tak, jak widzi to Duch Święty.

Patrząc na swe słabości, grzechy, mamy tendencję, by samopotępiać się, popadać w rozpacz z powodu zła, które w sobie odkrywamy.

Nie tak widzi je Bóg. Trzeba próbować patrzeć Jego oczyma. Podczas rekolekcji trzeba nieustannie modlić się o obecność Ducha Świętego.

Jak robić ten rachunek sumienia?

Jeśli dobrze rozumiem intencje organizatorów, to ten dzień skupienia ma charakter inicjacyjny.

We wszystkich przełomowych momentach swego życia człowiek powinien odbywać rekolekcje. Prawo kanoniczne nakazuje 7 dniowe rekolekcje przed święceniami kapłańskimi. Dobrze jest odbyć rekolekcje przed zawarciem związku małżeńskiego.

Wywołuję te przykłady, by pokazać, że ów inicjacyjny charakter rekolekcji jest tutaj znaczący. Oto wcale pokaźna grupa świeckich chce działać w obrębie Kościoła, chce działać dla Jezusa. Jest to moment na tyle ważny dla człowieka, by czuł się w obowiązku przyjrzeć się motywom, intencjom, które go do tego typu działalności popychają. Jakie są powody, dla których ludzie decydują się na taką działalność?

Człowiek wiary w przestrzeni polityki.

Taki jest nasz temat. Człowiek wiary w przestrzeni publicznego życia.

Polis po grecku znaczy miasto. A miasto w Grecji było państwem. Państwo obejmuje sobą całokształt rzeczywistości społecznej. Polityka więc to przebywanie człowieka w państwie, to wieloraka aktywność publiczna, w której chodzi o dobro wspólnoty, o dobro państwa, o dobro polis.
 

Dlaczego "człowiek wiary"?

Otóż, rozważając sprawę wejścia człowieka w przestrzeń działalności publicznej, bardzo często umieszcza się go wyłącznie w perspektywie moralnej. Prowadzi się rozważania o tym, czy można być uczciwym w polityce?

Myślę, że jest to pytanie zbyt płytkie. Takie samo pytanie może postawić niechrześcijanin. On też może się pytać i spytać się powinien, w jaki sposób ma funkcjonować w polityce, by być uczciwym.

Jeśli jednak my, chrześcijanie wchodzimy w polityczną rzeczywistość, to musimy spytać się mocniej: jak wygląda nić wiążąca naszą wiarę z naszymi społecznymi i publicznymi działaniami? Jak wyglądają nasze czyny, których motywem jest wiara?

Chrześcijanie nawet nie mając na celu działalności ściśle politycznej, jak to jest w przypadku Akcji Katolickiej, gdy podejmują działania publiczne stają wraz z innymi na rynku polis. Chcąc nie chcąc będą oceniani w kategoriach politycznych. Stąd niesłychanie ważne jest dla nich, by sami uświadomili sobie motywy, które ich do publicznej działalności skłaniają. Powinni spytać siebie samych, czy to ich wiara każe im działać, czy też coś innego.

Człowiek jest taką istotą, która potrafi zmieniać rzeczywistość z powodu swoich zawierzeń. W ludzkich zawierzeniach skryta jest pewna moc, która potrafi zmieniać świat. Podam kilka przykładów. Nie są one zbyt wyszukane, lecz mam nadzieję, że dobrze ilustrują to, o co mi chodzi.

Budowniczowie średniowiecznych katedr.

Te budowy balansowały na granicy możliwości technicznych, jakimi dysponowali ich wykonawcy: wielka katedra w Beauvais we Francji, której nie udało się zwieńczyć dachem - zostały tylko ściany.

Gdy współczesny zsekularyzowany człowiek patrzy na wysiłek włożony w owe przedsięwzięcia, to pyta: po co oni to robili? Ile z tych cegieł można by postawić szpitali, domów, szkół? Pyta, co inspirowało tamtych budowniczych do tego, by podejmować ten trud, angażować materialne środki?

Chcieli dać zewnętrzny wyraz swej wierze.

Są wzruszające kroniki z tamtych czasów: Ludwik XI pchał wespół z najuboższymi poddanymi taczki przy budowie katedry Notre Dame.

Impulsem do tej aktywności jest wiara. Zbudować świątynię, w której można będzie chwalić Pana tak, jak na to zasługuje, a my potrafimy to zrobić.

Nie można zrozumieć budowniczych katedr gotyckich, jeśli nie uwzględni się ich wiary, która znalazła sobie taki właśnie wyraz. Siła tej wiary nadała wspaniały kształt architekturze Europy, który szczęśliwie przetrwał do dzisiaj.
 

Misjonarze jadący na drugi koniec świata, by opowiadać o Jezusie Chrystusie.

Znów, gdy pytamy się o motyw takiego czynu, co znajdujemy w odpowiedzi?

Ktoś powie: ciekawość świata. Lecz do tego nie trzeba być misjonarzem. Można zapisać się na wycieczkę do Orbisu. Znamy taki typ człowieka: awanturnika, poszukiwacza przygód, globtrotera, ale oni niekonieczne jadą z misją.

U misjonarza motyw jest inny: wiara. To ona płonie w jego sercu, nie pozwala mu siedzieć na miejscu. Musi iść i głosić ją innym ludziom. Nie szkodzi, że daleko, że niebezpiecznie, że wymaga to podporządkowania całego życia.

Wojny krzyżowe.

Dziś obowiązuje taka kalka myślowa, że to "be" zabijać ludzi, więc krzyżowcy byli złymi ludźmi.

To nie całkiem tak.

Historycy prześcigają się w szukaniu (może też wymyślaniu) powodów, dla których owe ogromne masy ludzkie ruszyły w kierunku Ziemi Świętej, by wyzwolić ją z rąk muzułmanów. Powiadają, że Europa była przeludniona, że nastąpiło rozdrobnienie włości feudalnych i oni szli po nową własność, nowe bogactwo...

Lecz nie zrozumiemy wypraw krzyżowych do końca, jeśli nie uznamy, że jednym z istotnych motywów, które poruszyły owych ludzi, które kazały iść tam i próbować wyzwolić Grób Jezusa z rąk Saracenów była wiara. Ona jest jednym z niezależnych czynników określających tamte wydarzenia historyczne.

Wywołuję przykłady historyczne, by uzmysłowić Państwu, że wiara istnieje jako jeden z motywów ludzkiego działania. Jest to motyw, którego się nie daje sprowadzić do niczego prostszego.

Można podać mnóstwo przykładów na to, że w naszych zawierzeniach tkwi zdolność przemieniania świata, jeśli tylko te zawierzenia są wystarczająco silne.

Wiara musi być po prostu żarliwa.

Żarliwy nie może ze swoją wiarą pozostać jako ze sprawą tylko swego wewnętrznego przekonania, tylko swego osobistego, intymnego stosunku do Pana Boga. On chce i musi o tej wierze mówić, chce ją obwieścić światu. Chce świat według swych zawierzeń przekształcić.

W perspektywie owego obrazu żarliwej wiary musimy spytać samych siebie: jaka jest nasza wiara?

Na tym polega rachunek sumienia, który każdy musi dzisiaj przeprowadzić.

Pierwszym i najważniejszym pytaniem w tym rachunku sumienia jest pytanie: jakie moje czyny, jakie decyzje życiowe były przedsiębrane ze względu na Jezusa, ze względu na dobro Kościoła?

To trudny rachunek sumienia, bo niewiele jest w nim pozytywów.

Człowiek tłumaczy się, że chodzi do kościoła, że się modli. Lecz czy on robi to dla Jezusa, czy dla siebie?

Co w zewnętrznym świecie zrobiłem takiego, o czym mógłbym powiedzieć z ręką na sercu, że uczyniłem to dla Jezusa, że wiara w Niego była głównym motywem mego postępowania?

Uświadamiam sobie, że wiara może przekształcać rzeczywistość i nieustępliwie pytam sam siebie: czy taka jest moja wiara?

Czy jest na tyle żarliwa, mocna, bym z jej powodu coś konkretnego uczynił?

Czy jestem żarliwy, czy raczej wystygły?

Czy moja wiara jest gorąca, czy letnia?

Pytania te, choć są trudne, każdy musi sobie postawić.

To sprawa prawdy o sobie samym. Jeśli chcesz działać z ramienia Kościoła - a taka chyba jest intencja Akcji Katolickiej - to musisz spytać samego siebie: dla kogo to robisz? Dla kogo chcesz to robić? Czy rzeczywistym powodem twego działania jest Pan?

Proszę się nie bać negatywnych odpowiedzi, które mogą się pojawić, gdy taki rachunek sumienia zrobicie. Nie trzeba się bać tej trudniej prawdy o sobie. Tu zawsze jest możliwość modlitwy: Panie, zaradź mojemu niedowiarstwu. Wzmocnij moją wiarę.

A oprócz tego wiemy od św. Jana: "Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, Bóg jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości."

Być chrześcijaninem to rozpoznawać swoje grzechy i je wyznawać, bo "krew Jezusa oczyszcza nas z wszelkiego grzechu" także z grzechu słabej wiary, z naszego niedowiarstwa, braku zaufania Panu. Trzeba się do tych grzechów przed sobą przyznać, a nie je lekceważyć i je usprawiedliwiać.

Robiąc rachunek sumienia zwykle ograniczamy się do Dekalogu.

Tymczasem jest taki rachunek sumienia, o którym zapominamy, a powinniśmy pamiętać. To rachunek sumienia z wiary, nadziei i miłości.

Czy kocham?

Czy chociaż pragnę kochać?

Ile jest w moim życiu miłości odrętwiałej?

Ile nieudanej?

Czy mam nadzieję, czy mam taką wielką nadzieję - nadzieję eschatologiczną?

Czy wierzę wystarczająco mocno?

Pytając tak, czuję nagle, że moja wiara jest mizerna, że moja miłość jest bardziej deklarowana niż faktyczna, a moja nadzieja taka wątła, że raczej żyję jak większość ludzi w stanie cichej beznadziei.

To jest dyskomfort, szok - dowiedzieć się tego o sobie.

Lecz jest nam dana wielka możliwość modlitwy o przymnożenie wiary, nadziei i miłości. Dlatego nie bójmy się rachunku sumienia z naszej wiary, która jest letnia.

Drugi punkt tego rachunku sumienia, do którego dzisiaj zachęcam, to pytanie o czystość intencji.

Jeśli zaczynasz działać w imię Pana, dla dobra Kościoła, to spytaj sam siebie o czystość intencji.

Nie ma pytania bardziej pilnego. Sprawa czystości intencji w podejmowaniu działań na rzecz Kościoła jest trudna do przecenienia.

Dlaczego?

Otóż człowiekiem mogą kierować bardzo różne powody ukryte przed jego świadomością. Aby je ujrzeć, trzeba niemałego wysiłku.

Po to między innymi są rekolekcje.

Mają pomóc zedrzeć tę zasłonę dobrego samopoczucia - abym zobaczył, że nie wszystko jest takie światłe, jak mi się przedstawia w ramach usprawiedliwień, które sobie całkiem nieraz zgrabnie skonstruowałem.

Jest na przykład w człowieku silna potrzeba uznania. Kościół ma na to bardzo dobre słowo, które praktycznie wyszło z użycia: pycha.

Ojcowie pustyni powiadają, że charakterystyczną słabością młodego wieku jest pożądliwość, a starego - pycha.

Chcę być uznany, chcę znaleźć się na świeczniku. Lata lecą, a gdy zrobimy taki remanent całego życia, to okazuje się, że niewiele udało się osiągnąć i ta nieuświadomiona potrzeba wyróżnienia, akceptacji będzie się w nas rozwijać.

Będę tak funkcjonował, by tę potrzebę w sobie nieświadomie sycić.

Będę wybierał miejsca, gdzie mi klaszczą, gdzie mi się kłaniają, gdzie jest to uznanie, którego pożądam jak kania deszczu.

Kościół ma taką specyfikę rozwiązań funkcjonalnych, że ci stojący przy ołtarzu są bardzo widoczni. Oni sami dobrze wiedzą (a przynajmniej powinni wiedzieć) o pokusie, która z tym się wiąże.

Może być tak, że motywem naszej działalności w Kościele będzie ta chęć ekspozycji.

Przy ołtarzu Pana wielu buduje ołtarzyki dla siebie. Straszny to grzech, ale ilu go w sobie tropi i usiłuje go zwalczyć, a ilu mu bezwolnie ulega?

Może też być tak, że człowiek będzie w sposób instrumentalny traktował Kościół.

Np. w tym sensie: podziałam w Akcji Katolickiej, a potem odskoczę w jakąś partię, może w "posły", może w "senatory", w najgorszym razie zostanę znany i uda się zostać radnym - to się zobaczy.

Proszę mnie nie podejrzewać o to, że staram się coś insynuować. Ja konstruuję pewne obrazy, podaję je do łaskawego namysłu.

Może też być tak, że człowiek szuka ujścia dla swej społecznej aktywności. Odezwała się w nim dusza społecznika. Ma trochę czasu, możliwości, a na dodatek tli się w nim iskra pobożności więc bierze się do roboty w Akcji Katolickiej.

Znów trzeba postawić sobie pytanie: o co mi chodzi? Czy ja sobie chcę podziałać, zrobić coś pożytecznego, czy też motyw jest głębszy?

Bywa i tak, że niektórzy chcąc funkcjonować w przestrzeni polityki szukają dla swej aktywności usprawiedliwienia natury religijnej.

Kandydat na posła wymachujący społecznymi encyklikami na spotkaniu przedwyborczym jest od strony swych intencji dalece niejednoznaczny. Musi pytać siebie, czy on chce zrobić coś dla Pana, czy dla swej politycznej pasji szuka tylko dobrze brzmiącego religijnego usprawiedliwienia.

Między jednym i drugim jest przepaść.

Ten proponowany przeze mnie schemat rachunku sumienia opiera się na fundamentalnej zasadzie życia duchowego, którą ojcowie pustyni nazywali exagoreusis - otwarcie sumienia.

Otwórz swe sumienie przed Panem.

Niczego nie ukrywaj.

Niech padnie światło na twój mrok.

Nie wolno robić rachunku sumienia, który jest w zasadzie samousprawiedliwianiem siebie.

Ojcowie pustyni, do których się odwołuję, wychowywali swych uczniów tak, że każdego wieczora uczeń dokonywał pełnego otwarcia sumienia przed mistrzem. Opowiadali mu swe pragnienia, wyobrażenia, myśli - logismoi. Duchowy ojciec uczył ich rozpoznawania tego, co tu dobre i złe.

Podstawową zasadą w tej duchowości jest absolutna szczerość wobec siebie i Boga.

Uznać swoje winy, słabości, wady i mieć odwagę je wyznać przed sobą i Panem.

Potrzeba wiary, że krew Jezusa Chrystusa wszystko to zmywa. To nie jest tak, że ja namęczę się, przyznam do swych słabości w konfesjonale i to mnie jakoś usprawiedliwia.

Nic mnie nie usprawiedliwia.

Moje grzechy zmywa krew Jezusa.

Wszystkie, także te nieświadome, a każdy ma ich pełen wór.

To są grzechy, które najbardziej dolegają Jezusowi w Jego męce, bo w niesieniu grzechów uświadomionych jakoś Mu pomagamy, towarzyszymy. W niesieniu naszych grzechów, których nie jesteśmy świadomi, Jezus jest sam.

Grzechy naszej słabej wiary, miłości niesie najczęściej sam.

To oświetlenie własnych słabości razi i boli na początku, lecz w gruncie rzeczy jest oczyszczające. Przywraca człowiekowi życie.

Natomiast seria drobnych kłamstw, którymi bardzo często tłumimy nasz niepokój sumienia, seria kazuistycznych usprawiedliwień naszych grzechów i słabości odwołujących się do wyjątkowości sytuacji, banalizowanie naszych przewin w dłuższym dystansie owocuje szczególną formą zakłamania.

Trzeci punkt rachunku sumienia dotyczy tych, którym żarliwość wiary pożera duszę.

Owa żarliwość rozgrywa się między dwiema skrajnościami: letniością i fanatyzmem.

Jest możliwa taka wiara, która niewątpliwie jest żarliwa, lecz odpycha od Boga. Brak w niej miłości. Jest sucha, kostyczna.

Chcę bardzo mocno podkreślić, że nie należy mylić żarliwości z fanatyzmem. Takie mylenie to dziś bardzo powszechne zjawisko, bo letniość wiary osiągnęła taki stan, że człowiek żarliwie wierzący jest natychmiast oskarżany o fanatyzm. Będę więc używał słowa "fanatyzm" z niechęcią, z braku lepszego określenia. Spróbuję raczej opisać tę postawę w nadziei, że ów opis coś wyjaśni, przybliży.

Żarliwość wiary zdarza się też poza Kościołem: ktoś wierzy żarliwie w jakieś idee, w demokrację, liberalizm, komunizm. W takiej żarliwej wierze brak jest ciepła, miłości.

Wiara w idee porywa bardzo szczególny typ ludzi. To ideologowie. Oni chcą wiary w prawdy, a nie wiary w osobę.

Niestety, w Kościele jest grupa osób, których wiara i sposób jej wyznawania dają się porównać z zachowaniem ideologów.

Istnieje taki sposób rozgrywania żarliwości wiary we wnętrzu Kościoła, który może być niebezpieczny zarówno dla tej osoby, jak też i dla otoczenia. Kiedy się patrzy na ten typ wiary żarliwej, to widać, że osoba pomyliła wiarę religijną z wiarą w przekonania religijne.

Wchodząc w rzeczywistość wiary chrześcijańskiej, konstruuje ona wokół siebie martwy świat prawd religijnych. Wierzy w to, w co Kościół każe wierzyć, lecz w tej wierze nie ma życia.

Osoba, która w ten sposób realizuje swą wiarę, na szczycie swej hierarchii wartości umieszcza trwanie przy tych prawdach. Odstąpić od nich - to ostateczna klęska: zdrada.

To nie jest w gruncie rzeczy chrześcijańskie.

Ja nie nawołuję do tego, by nie wierzyć w prawdy, które Kościół głosi, lecz pokazuję, że w typie wiary, która nie wierzy w żywego Jezusa Chrystusa, a wierzy tylko w prawdy o Nim (że wcielił się, że zmartwychwstał...) jest jakaś fundamentalna słabość - martwota.

Życie w wierze chrześcijańskiej bierze się stąd, że zawierzamy żywemu Bogu.

Nie prawdom, lecz żywemu Bogu.

On tam jest, On wyciągnie rękę.

Człowiek, który żarliwie wierzy tylko w prawdy religijne, jakoś się wobec Boga zdystansował. Umieścił go hen, daleko. Mniema, że Bóg dał mu te prawdy, przykazania którym trzeba być wiernym i na tym koniec.

Taka wiara przegra prędzej czy później, a im później, tym większy jest dramat przegranej. Prawdy, w które się wierzy są martwe.

Jezus podaje Piotrowi dłoń, gdy ten zwątpił i tonie. Idee, przekonania, prawdy nawet najwspanialsze tego nie potrafią.

Dlatego przegrana ideologa jest tragiczna, dlatego broni się przed nią taką sztywną, emocjonalnie wystudzoną postawą.

I jeszcze jeden element, który bardzo przeszkadza w rozgrywaniu żarliwości własnej wiary: ja.

Owo "ja ", czyli po prostu pycha miesza się z żarliwością.

Osoba pyszna i żarliwa zarazem mniema, że siła jej wiary z niej samej się bierze, że "ja" jest źródłem wiary.

To błąd.

Pan Jezus mówi: "Beze mnie uczynić nic nie możecie".

Jest to prawdziwe aż do bólu.

Nawet jeśli dana osoba ma żarliwą wiarę, to prędzej czy później owa żarliwość się wypali. Wiara bowiem jest łaską, jest darem darmo danym.

Podobnie i miłość.

Wiele małżeństw rozpadło się, bo małżonkowie w swoim zadufaniu sądzili, że miłość z nich tylko się bierze i nie mieli postawy dziękczynienia za dar miłości, nie modlili się o niego.

Bywa i tak, że żarliwość wiary jest przykrywką dla... niewiary.

Pewien rodzaj dewocji, który z zewnątrz wydaje się wyrazem wiary żarliwej, jest formą ukrywania lęku przed własną niewiarą.

Ta niewiara potrafi się dramatycznie ujawnić.

Fakt autentyczny: oto umiera kobieta, która całe życie modliła się w kółku różańcowym. W chwili śmierci tylko się boi, nie chce modlitwy różańcem. Zostaje sam lęk.

Każdy lęka się śmierci, ale zawsze jest sprawa skali tego lęku. Tu przysłania on wszystko.

Czy aby osoba wcześniej nie ukrywała za pomocą mówionej modlitwy tego lęku niewiary przed sobą?

Czy nie lepiej było się do niego przyznać i modlić się o przymnożenie wiary?

Jest wreszcie pewien typ wiary żarliwej, wiary sfanatyzowanej, który nie chce refleksji. Boi się jej, zamyka przed jakimkolwiek myśleniem o Panu Bogu.

I nie chodzi tu o myślenie, które wątpi, podejrzewa. Zamykam się w sztywnej ortodoksji i to zamknięcie, które iluś odczyta jako fundamentalizm, jest w gruncie rzeczy także lękiem przed niewiarą.

Nie myślę tu o takiej formie refleksji, która potrafi napędzać wiarę letnią, przysłaniać brak wiary pewnymi intelektualnymi spekulacjami - to w środowiskach polskich intelektualistów grzech pospolity - ale o myśleniu o Bogu, które wyrasta z wiary, wiarą się karmi i zwrotnie karmi wiarę. Takiego myślenia nie chce fanatyk, nie chce fundamentalista, bo grożą jego niewierze, którą skrywa za pozorem żarliwości.

Rekapitulując ten rachunek sumienia:

• zobacz jak wyglądają twoje czyny, których powodem była wiara, czy w ogóle były
• przyjrzyj się splotowi intencji, które sprawiły, że identyfikujesz swój czyn jako wyrosły z wiary.
• przyjrzyj się wreszcie żarliwości swej wiary, czy coś nie jest w niej chore?

Mam nadzieję, że udało mi się uświadomić Państwu owo dwustronne niebezpieczeństwo:

z jednej strony letniość wiary, przed którą ostrzega dramatyczne zdanie z Apokalipsy: Bodaj byś był zimny albo gorący, ale że jesteś letni, zacznę cię wypluwać z ust moich.

z drugiej - patologia żarliwości - fanatyzm, wiara w prawdy, wiara bez życia, przykrywka własnej niewiary.
 

Marian Grabowski

Toruń, 7.03.1998 r.

---

Jerzy Matyjek NAKAZ NA DZISIAJ

Żegnając się z uczniami Pan Jezus rozkazał: "Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu !" (Mk 16,15).

Uczniów było dwunastu - a ludzi były miliony !

Byli słabi i strwożeni. Jakże wykonają ten rozkaz ?

Pan Jezus dobrze znał ich lęki, pomyślał o odpowiedniej dla nich pomocy.

"Gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi" (Dz 1, 8).

Duch Święty uzdalnia, daje rozeznanie i potrzebne siły, ale i zobowiązuje.

Jesteśmy posłani.

Rozejrzyjmy się wokół siebie - tam, gdzie nas umieściła Opatrzność, dostrzeżmy nasze zadanie.

Myślę, że znakiem naszego czasu i pilną potrzebą w miejscu gdzie jesteśmy jest nasze zaangażowanie w życie publiczne.

Przez pól wieku byliśmy w tej dziedzinie wyręczani przez tych, którzy chcieli nas zastępować. Doszło do tego, że nawet nie wiemy, jak się to robi i do czego to jest potrzebne. Nie mamy przekonania, że moglibyśmy się do czego przydać, lękamy się, że nie umielibyśmy tego zrobić.

Panuje - na przykład - powszechne przekonanie, że nasz wymiar sprawiedliwości jest ciągle opanowany przez komunistów. Proszę więc posłuchać, jak było w Toruniu z naborem ławników sądowych.

Jesienią 1994 roku, na początku obecnej kadencji samorządów, Sąd Wojewódzki zwrócił się do naszej Rady Miejskiej o przedstawienie 960 kandydatów na ławników sądowych. Nie byliśmy przygotowani na taką sytuację, nawet nie wiedzieliśmy, że będziemy do tego zobowiązani. Rozpoczęliśmy gorączkowe poszukiwania osób, które by zechciały przyjąć tę funkcję. Przede wszystkim w parafialnych kołach Stowarzyszenia Rodzin Katolickich (Akcji Katolickiej wtedy jeszcze nie było). Z trudem udało nam się namówić setkę osób. Natomiast lewica jest w stanie dostarczyć w każdej chwili dowolną ilość ludzi do każdej funkcji.

Nasza setka zmieniła niewiele, bo nie mogła, ale już teraz nie mamy prawa narzekać na komunistów: sądy są nadal przez nich opanowane tylko dzięki temu, że sami nie byliśmy w stanie dostarczyć nawet połowy żądanej liczby.

Podobnie było ze wszystkimi innymi sprawami: kompletowaniem kandydatów na radnych, na członków komisji wyborczych, na mężów zaufania. Nasi ludzie się tego wszystkiego boją, nigdy tego nie robili, uważają, że to nie ich sprawa, że się do tego nie nadają. Zawsze robił to ktoś inny.

Tymczasem ci inni - chcą i potrafią.

I potrafią zrobić tak, jak chcą.

A potem narzekamy, że nie dzieje się po naszej myśli, że inni rządzą po swojemu, że z nami się nie liczą.

A przecież mamy pewne obowiązki, jak choćby ten, żeby urządzić ten świat tak, żeby mogły w nim żyć nasze dzieci i nasze wnuki. Żeby były poszanowane w nim nasze świętości.

Nie łudźmy się: nikt inny za nas tego nie zrobi !

A żyjemy w takich szczęśliwych czasach, w demokracji: o wszystkim decyduje większość głosów. Jakie to proste !

Musimy z tego wyciągnąć wnioski, musimy się tego nauczyć.

Musimy być wszędzie, gdzie cokolwiek się decyduje. Musimy uzyskać poparcie większości dla każdej naszej sprawy. Nie może nas nigdzie brakować.

Rozejrzyjmy się wokół siebie - co jest do zrobienia, w jakie sprawy powinniśmy się zaangażować. Gdzie jesteśmy potrzebni, gdzie niezastąpieni.

Podstawowym mechanizmem w demokracji są wybory. Bywają różne, będzie ich jeszcze więcej. Jest to może kłopotliwe, ale niczym się nie da zastąpić.

Jak jest z naszą obecnością na wyborach ? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że jeśli nie idziemy do wyborów, to każdy głos naszych przeciwników waży podwójnie ? Jak można mieć dobre samopoczucie gdy wygrywa przeciwnik - nie dlatego że jest lepszy, ale z powodu naszego zaniedbania. Przecież nie ma dyspensy od obowiązków społecznych. A potem przez cała kadencję kto inny dysponuje większością głosów i kto inny kształtuje rzeczywistość - tak jak chce.

W demokracji jest dwojaki prawodawca: bezpośredni i pośredni.

Bezpośrednim prawodawcą jest większość parlamentarna. Jest to zrozumiałe: w Sejmie wszystkie ustawy uchwalane są większością głosów.

Natomiast pośrednimi prawodawcami są wyborcy, czyli my wszyscy. Bo tylko wyborcy - czyli my wszyscy, ustalają skład Sejmu i powołują większość parlamentarną.

Jeśli nie ma nas przy urnach wyborczych, to pozwalamy, aby większość parlamentarną stworzyli nasi przeciwnicy. Widzieliśmy niedawno, co oni robili z konkordatem, co z ustawą o ochronie dziecka poczętego.

Innym terenem naszego zaangażowania są szkoły, gdzie uczą się nasze dzieci.

Mamy bardzo dobrą ustawę o systemie oświaty. Uchwalona została w roku 1991, kilka razy była zmieniana, ale nawet komuniści nie odważyli się usunąć z niej tego, co dla nas ważne.

Ustawa ta głosi w preambule, że oświata stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa, a nauczanie i wychowanie respektuje chrześcijański system wartości.

Ustawa ta podkreśla znaczenie rodziców: to rodzice są prawdziwymi opiekunami i wychowawcami dzieci, a zadaniem szkoły jest wspomaganie wychowawczej roli rodziny (art. 1 pkt.2).

Ustawa przewiduje bezpośredni i stały udział rodziców w rozwiązywaniu spraw wewnętrznych szkoły. Bowiem w szkołach mogą działać rady rodziców i rady szkół. Podkreślić należy to sformułowanie: mogą. Rady te powstać mogą, ale nie muszą. Do tego, aby powstały potrzebna jest nasza aktywność i nasza chęć. Musimy chodzić na zebrania w szkołach, musimy brać udział w wyborach do rad i musimy się dawać wybierać. Bo wszędzie jesteśmy potrzebni, a nawet - niezastąpieni. Wszędzie też jest potrzebna większość głosów.

Rada rodziców może występować z wnioskami i opiniami dotyczącymi wszystkich spraw szkoły. Podkreślmy te słowa: wszystkich spraw szkoły.

Może także w celu wspierania statutowej działalności szkoły gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. To też może się okazać ważne.

Rada rodziców może starać się o powołanie w szkole rady szkoły.

W skład rady szkoły wchodzą w równej liczbie: nauczyciele, rodzice i uczniowie. Powstanie rady szkoły może nastąpić wtedy, gdy zgodzą się co do tego dwa spośród trzech: rada pedagogiczna, rada rodziców i samorząd uczniowski.

Kompetencje rady szkoły są o wiele większe. Oto co ona może:

• uchwala statut szkoły,
• przedstawia wnioski w sprawie rocznego planu finansowego szkoły,
• opiniuje plan finansowy szkoły,
• może występować z wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły, jej dyrektora lub innego nauczyciela zatrudnionego w szkole (wnioski te mają dla organu sprawującego nadzór nad szkoła charakter wiążący),
• opiniuje plan pracy szkoły, projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych oraz inne sprawy istotne dla szkoły,
• ocenia sytuację oraz stan szkoły i występuje z wnioskami w sprawach organizacji zajęć pozalekcyjnych i przedmiotów nadobowiązkowych.

Jest to bardzo dużo !

Jeśli ustawa o systemie oświaty daje rodzicom takie ogromne pole do działania na terenie szkoły - zapytajmy samych siebie:

- czy rodzice w ogóle wiedzą o takich możliwościach, czy się tym interesują,

- w ilu szkołach rodzice powołali rady rodziców,

- ilu z nas jest w radzie rodziców,

- w ilu szkołach rady rodziców doprowadziły do powstania rad szkól

- w ilu radach rodziców i radach szkól dysponujemy większością głosów.

Postawmy sobie takie zadanie praktyczne: rady rodziców i rady szkól powinny być przez nas opanowane. Dlatego, że stanowimy większość. A gdzie one jeszcze nie powstały, powinniśmy do ich powstania doprowadzić.

Musimy się nauczyć posługiwać demokratycznymi narzędziami. Sprawa jest bardzo ważna: to my jesteśmy odpowiedzialni za wychowanie naszych dzieci i za ich przyszłość. Szkoła ma nas w tym wspomagać.

W tym roku czekają nas jeszcze wybory samorządowe, i to wieloszczeblowe: do rad gmin, do rad powiatowych, i - być może - do rad wojewódzkich.

Czeka nas ogrom zadań i ogrom pracy.

Potrzeba będzie zaangażowania ogromnej liczby ludzi - do wszystkiego: na kandydatów i do obsłużenia wyborów.

Zróbmy wszystko, żeby nigdzie nas nie zabrakło.

A po wyborach naszym zadaniem będzie stanowić zaplecze dla tych, którzy zostaną przez nas wyłonieni i wybrani.

Musimy być gotowi do pracy w różnych komisjach przy radach samorządowych: w każdej komisji oprócz radnych może być drugie tyle członków spoza rady.

Musimy być gotowi do posługiwania w sądach jako ławnicy, w przeróżnych radach nadzorczych i komisjach społecznych.

Jesteśmy posłani tam, gdzie jesteśmy potrzebni.

Gdzie jest potrzebna nasza obecność, nasze zaangażowanie, nasza aktywność i bezinteresowność.

Nasza posługa życzliwości, myślenia i radzenia.

A czasem nasza posługa kierowania i decydowania - w pokorze.

Módlmy się, abyśmy nasze zadania dostrzegli, żebyśmy je podjęli i zrealizowali.

Prośmy Ducha Świętego, aby Swoją mocą wspomógł naszą słabość i nieumiejętność.

Bo jesteśmy posłani.
 

Ks. Teodor Lenkiewicz AKCJA KATOLICKA - SZANSE, NADZIEJE, ZAGROŻENIA

Organizatorom tego spotkania dziękuję za zaproszenie i za możliwość zabrania głosu. Pragnę podziękować też Panu Doktorowi Matyjkowi za jego refleksję, która poprzedziła moje wystąpienie. Wygłos Pana Doktora był dla mnie - a sądzę, że i dla nas wszystkich - wspaniałym świadectwem, jak człowiek świecki rozczytany i rozmiłowany w Piśmie Świętym potrafi je czytać... Tak, to prawda, że przekaz wiary w dzisiejszych czasach wymaga nowego języka. Tu jednak pewno trzeba poczynić jakiś zastrzeżenia, ale tę sprawę odłóżmy na inny czas.

Dla Państwa, dzień ten jest dniem rekolekcyjnego skupienia Akcji Katolickiej tegoż regionu w Diecezji Toruńskiej. Myślę więc, że na miejscu będzie, gdy podzielę się z Wami refleksją nad aktualną kondycją Akcji Katolickiej, nad szansami jej zaistnienia, związanymi z tym nadziejami ale także i zagrożeniami.

Na początku pragnę zwrócić uwagę Państwa na pewne źródła, uwarunkowania historyczne i socjologiczne, z którymi my, mieszkańcy Polski środkowej i północnej mamy do czynienia. Proszę bowiem zauważyć, jaki obszar wchodzi tu w rachubę: Diecezja Włocławska sięga na południe aż Sieradza, Zduńskiej Woli, a tutaj mamy Grudziądz. To przecież spory obszar naszego kraju. Obie Diecezje mają jednak wspólne problemy.

Drugi człon refleksji będzie dotyczył obecnego stanu Akcji Katolickiej - według mych subiektywnych odczuć i oceny. Czynię to zastrzeżenie, ponieważ bardzo trudno jest tu o wyraźny i jednoznaczny opis rzeczywistości. Na koniec podzielę się niepokojami i nadziejami - czyli co dalej czynić.

Przedtem pragnę zaznaczyć, że bardzo sobie cenię to, że jestem Asystentem Akcji Katolickiej Diecezji Włocławskiej. Trudno powiedzieć, ale nie mniej cenię sobie fakt, że jestem proboszczem, a więc księdzem, który nie jest oderwanym od życia Kościoła na tym podstawowym poziomie, jakim jest parafia.

W Diecezji Włocławskiej nie mamy jeszcze tak rozbudowanej sieci oddziałów parafialnych Akcji Katolickiej jak w Diecezji Toruńskiej. Obecnie w Diecezji włocławskiej jest 36 oddziałów parafialnych skupiających ok.350 członków.

Diecezja Włocławska należy do najstarszych diecezji polskich. Jej początek datuje się na rok 1123, kiedy to biskup przenosi się z Kołobrzegu poprzez Kruszwicę i osiada we Włocławku. Tereny więc Kujaw i części Pomorza (także Toruń) były chrystianizowane jako tereny misyjne przez biskupów włocławskich. Fakt ten nie jest wbrew pozorom bez znaczenia, rzutuje bowiem na naszą tradycję, czego ze względów oczywistych brakuje diecezjom młodym. Ten stan rzeczy jest zarówno szansą, jak i wielkim niebezpieczeństwem, utrudnieniem. Wychodzenie bowiem z tradycji ku nowym rzeczom, nowym rozwiązaniom zawsze niesie za sobą jakieś ryzyko. W diecezjach młodych jest w znacznym stopniu na odwrót...

W czasach II Rzeczypospolitej mieliśmy już Akcję Katolicką i to dość dobrze zorganizowaną. Świadczą o tym zwłaszcza stare kroniki parafialne, które się zachowały. Włocławek był wówczas wyjątkowo uprzemysłowionym miastem. Dlatego ta część społeczeństwa, którą w minionym okresie tak chętnie nazywano "klasą robotniczą" odgrywała u nas dość znaczącą rolę. Wpływy partii komunistycznych były duże. To chyba właśnie spowodowało ową szczególną troskę, jaką świat robotniczy otaczał ks. Stefan Wyszyński, wówczas profesor Seminarium Duchownego, redaktor czasopisma teologicznego "Ateneum Kapłańskie", później Prymas Polski, Prymas Tysiąclecia.

Wzmożony wpływ proletariatu z miasta rozlał się na okoliczne tereny, zwłaszcza małe miasteczka, ale nie tylko. Ślady tego spotykamy jeszcze dzisiaj na niektórych wioskach. Stąd też, może bardziej niż na innych terenach we włocławskiem mamy wyraźne zjawisko nastawienia sporej części społeczeństwa nieprzyjaznego do kościoła, do księży.

Oczywiście ta sprawa jest bardzo złożona i nie może być tłumaczona w sposób uproszczony. Przyczyn jest tu bardzo wiele. Dlaczego jednak tak się stało? Można tu przytoczyć ewidentny przykład bratania się księdza proboszcza z miejscowym fabrykantem do tego stopnia, że to proboszcz decydował, kto znajdzie pracę w miejscowej cukrowni a kto nie. Nieraz odbywało się to w sposób urągający elementarnym zasadom sprawiedliwości społecznej. Niestety... i dlatego do dziś istnieje tam niemal już "legenda" o tym. Nic więc dziwnego, że gdy kapłan ten zginął w Dachau to po wojnie przez długie lata nie spieszono się z wmurowaniem choćby tablicy pamiątkowej w miejscowym kościele. A przecież dla tego kościoła miał on bardzo duże zasługi.

Po wojnie przyszło wyniszczenie grup inteligenckich, zarówno pochodzenia żydowskiego i polskiego, jak również niemieckiego. Grupy te do 1939 r tworzyły elitę opiniotwórczą środowiska. Władze komunistyczne starały się stworzyć jakąś przeciwwagę, namiastkę, aby te grupy nie odtworzyły się. Solą w oku władz było to, że we Włocławku jest stare, historyczne biskupstwo. Trzeba było "odklerykalizować" środowisko regionu. Stąd zaczęto tworzyć ośrodek, którego centrum miała być Bydgoszcz. Nie trzeba chyba dodawać, że w ten sposób chciano też marginalizować także znaczenie Torunia, który stanowił spore zagrożenie wobec faktu, że tu właśnie po tułaczce wojennej osiadła spora część kadry naukowej Uniwersytetu Wileńskiego.

To właśnie między innymi skutkiem takich działań (ale i nie tylko) jest fakt jakże małego procentu ludzi we Włocławku z wykształceniem wyższym, zwłaszcza humanistycznym.

Takie są z grubsza uwarunkowania, w których przychodzi nam na nowo budować Akcję Katolicką, angażować świeckich w życie Kościoła.

Tu drobne zastrzeżenie i wyjaśnienie. To nie jest tak, że dopiero teraz Kościół w Polsce chce dostrzec rolę i znaczenie świeckich. Przecież te sprawy podjęto w ostatnich czasach bardzo wyraźnie, zwłaszcza po Soborze Watykańskim II. Pytanie tylko na ile to udało się zrobić. Naprawdę tę wielką szansę w znacznym stopniu sami zmarnowaliśmy.

Można się zapytać jaka jest nasza świadomość i znajomość Soboru Watykańskiego II. Tego stanu rzeczy do końca nie tłumaczą okoliczności tamtego czasu, choć w pewnym stopniu tak. Niewątpliwie czasy nam nie sprzyjały. Mieliśmy w zasadzie do dyspozycji wyłącznie ambonę. Gdybyśmy spróbowali spotkać się tak, jak tu dziś, to bez wątpienia każdy z nas zostałby wezwany na różnego rodzaju przesłuchania.

Nie pora jednak szukać winnych. Chodzi o to, by rozumieć czas dzisiejszy i starać się go sensownie wypełnić.

Jeśli o tym wspominam, to między innymi dlatego, że wcale nie tek dawno, gdy próbowałem zwerbować do Akcji Katolickiej człowieka stosunkowo młodego, wykształconego, a nawet związanego ze szkolnictwem katolickim - w odpowiedzi usłyszałem, że byłoby najlepiej gdyby jednak Kościół wrócił go Mszy Św. odprawianej w języku łacińskim, kapłan obrócony do ołtarza, ludzie za księdzem... Czy to jest przypadek aż tak bardzo odosobniony.

Jeden z członków Akcji Katolickiej pełniący nawet jakąś funkcję toczy aktualnie spór z żoną (też należącą do Akcji Katolickiej) na temat jak powinno wyglądać udzielanie Komunii Św.: w postawie stojąc czy klęcząc? do ust czy do ręki?... Tak jakby to była naprawdę rzecz najistotniejsza. Trzeba nam więc nadal tej posoborowej edukacji.

Czy powstanie Akcji Katolickiej przyniosło już jakieś owoce? Myślę, że tak. Z całą pewnością wzrosła świadomość czym właściwie jest Kościół i jakie jest w nim miejsce każdego z nas - zwłaszcza ludzi świeckich. Jest to sprawa fundamentalna. czasami docierają do nas różnego rodzaju niepokojące sygnały. Oto nie tak dawno w jednej z diecezji grupa całkiem niemała bo licząca niemal 600 osób wyrosła na bazie Odnowy w Duchu Św. oświadczyła, że już nie potrzebuje żadnego biskupa a i na dobrą sprawę nie są im potrzebne żadne sakramenty święte. Tom przecież już jest herezja i schizma! Nie brakuje w naszych szeregach naprawiaczy Kościoła Katolickiego. Tyle, że najczęściej to "naprawianie" dalekie jest od Ewangelii.

Brak zaangażowania w życie Kościoła to też przecież dawne przyzwyczajenie z czasów PRL-u: wszystko nam podadzą, wszystko jest tak, jak oni mówią itd. Zauważmy, jak trudno jest nieraz w naszych parafiach założyć Oddział Akcji Katolickiej! Zwłaszcza, że w atmosferze niedoinformowania czy też celowej dezinformacji pokutuje przeświadczenie, że jest to kolejny ruch polityczny w Kościele. Ludzie nie chcą organizować się, zrzeszać, nie chcą gdziekolwiek należeć...

Nadzieją ale i polem dom zagospodarowania jest dla nas młodzież. Fakt, że nauka religii trafiła do szkół, mimo zdecydowanie przeważających pozytywów ma niestety i negatywny efekt. Zauważa się bowiem znaczny odpływ młodych od bezpośredniego zainteresowania życiem Kościoła.

Przyparafialne sale katechetyczne przestały już spełniać swoje zadanie, a na to miejsce nie wprowadzono innych zajęć z młodzieżą Często pojawiły się w tym miejscu np. hurtownie... To wielki błąd, wielka szkoda. Trzeba to zmienić i Akcja Katolicka może w tym pomóc.

Niepokojącym zjawiskiem jest zbyt małe czasami zainteresowanie kapłanów zaistnieniem Akcji Katolickiej w parafii. Dotyczy to zarówno małych jak i dużych wspólnot parafialnych.

To także nasz, Akcji Katolickiej problem. Musimy w takich sytuacjach nieco "przyciskać", czegoś od naszych duszpasterzy się domagać. Nie wynika to bowiem w każdym przypadku ze złej woli proboszcza, który jakże często czuje się osamotniony a jego dobre i słuszne inicjatywy padają w próżnię lub rozbijają się o mur obojętności.

Niepokoje i nadzieje związanych z powstawaniem Akcji Katolickiej... Otóż niepokoje tkwią właśnie w tym miejscu, przede wszystkim w tej małej aktywności świeckich, która najczęściej wynika ze słabej świadomości Kościoła. Poważnym zagrożeniem są też podziały pojawiające się często już na samym początku. Segregujemy ludzi według sympatii, politycznych partii, statusu społecznego czy ekonomicznego. W ten sposób zaczynamy kręcić się wokół spraw w istocie marginalnych, małych, nieistotnych problemów, podczas gdy te duże umykają nam z pola widzenia i działania.

A nadzieje? Osobiście wiążę je z szansą pogłębienia świadomości katolickiej. Myślę, że ta edukacja, samoedukacja jest nie tylko możliwa ale przede wszystkim potrzebna. Potrzeba nam przede wszystkim solidnej formacji. Już nie jesteśmy tak bezsilni jak kiedyś. Ileż to dokumentów wydaje Papież, Stolica Apostolska! Docierają one do nas prawie natychmiast. Ileż ukazuje się wydawnictw katolickich - jeszcze kilka lat temu w najśmielszych marzeniach nie przypuszczaliśmy, że to będzie możliwe.

Ale nie można twierdzić, że świeccy nie chcą Akcji Katolickiej. Wzruszyło mnie spotkanie, po którym jedna z uczestniczek oświadczyła, że przyjechała na nie ze znacznej odległości i to na własną rękę, gdy się o nim dowiedziała, bo pragnie założyć Akcję Katolicką we własnej parafii. W tym wypadku ksiądz proboszcz wyszedł naprzeciw, już jest tam Oddział Parafialny.

Co będzie z Akcją w najbliższej przyszłości? Jak to dalej pójdzie?

Obecnie mamy za sobą autorytet Ojca Św., który przypomina o Akcji, by nie rzec - upomina się o nią w Polsce. Ostatnio wyraźnie podniósł ten problem w swoich przemówieniach do biskupów polskich w czasie ich wizyty w Rzymie ad limina Apostolorum. Ale co się stanie gdy Go zabraknie? Czy mamy liczyć na to, że może papież pochodzący z innego rejonu świata będzie znał tak bardzo realia naszej Ojczyzny i tak szczególnie będzie się troszczył o los Akcji w naszym kraju?

Nie są to pytania bezpodstawne. Wypowiadam tu głośno to, o czym w skrytości swego ducha myśli każdy z nas.

Kondycja Akcji Katolickiej teraz i w przyszłości będzie zależała od nas samych. Zadania są ogromne. Trzeba nam zapału wytrwałości i mocnej wiary w Bożą pomoc.
 

Abp Józef Życiński SPOTKANIE Z CZŁONKAMI AKCJI KATOLICKIEJ ARCHIDIECEZJI LUBELSKIEJ

Witając was serdecznie, pragnę podziękować za wasze wrażliwe serca, które włączyły was do tych zalążkowych elit, dzięki którym Akcja Katolicka będzie rozwijać się w naszej diecezji.

Dziękuję Księdzu Asystentowi za troskę i wielokierunkowe działania, które mają nam wydać owoc laikatu, jeszcze pełniej włączonego w misję Kościoła, zatroskanego o to wielkie dzieło ewangelizacji, które Ojciec Św. powierza nam wszystkim. Dziękuję wam w sposób szczególny, bo psychologicznie atmosfera jest obecnie zniechęcająca dla wielu osób, które wyłączają się, izolują, odchodzą na margines. Świadczy o tym choćby fakt, że 50% dorosłych Polaków nie wzięło udziału w wyborach, mając świadomość jak ważne następstwa są obecności przy urnach. Mamy więc dalej połowę społeczeństwa zniechęconą, obolałą, celebrującą swoje kompleksy i swoje rozczarowania i zachowującą się tak, jakby chciała uciec od życia. Tych ludzi spotykamy pośród nas i ich postawa może się nam udzielać. Gdyby jednak Chrystus akceptował taką postawę, nie powołałby Apostołów, nie głosiłby nauk, machnąłby ręką, powiedział: niech się dzieje, co chce, w świecie, który nie chce mej nauki. My naznaczeni sakramentem chrztu i mocą z niebios, otrzymaną w sakramencie bierzmowania, nie możemy zniechęcać się, celebrować smuteczków, wyłączać na margines życia. My jesteśmy współodpowiedzialni za Świat, który należy przemieniać. I w tym Świecie musimy się strzec pesymizmu, żeby nie być pesymistą chrześcijańskim, który ma pretensje do całego Świata.

Dzisiejsza Ewangelia przypomina nam, że mamy w sercach żywić nadzieję, chrześcijanin jest człowiekiem nadziei. Ważniejsi jesteśmy niż wiele wróbli, Ojciec kieruje wszystkim, my mamy wsłuchiwać się w Boże natchnienia i starać się przy pomocy Boga przemieniać świat. Nam powierzony jest nowy ogród rajski, troska o ludzkość, o kulturę, o cywilizację miłości. Musimy odpowiadać na papieskie wezwania, nie tylko w dniach wielkiej symfonii serc, kiedy Ojciec Św. jest wśród nas, ale wtedy, kiedy on odjeżdża, a my zobowiązani jesteśmy żyć duchem jego wizyty. Dziękuję więc wam za tę odwagę i za to, że potraficie nieraz samotnie, nieraz pod wiatr szukać nowych ścieżek, wędrować za Chrystusem. I w tej wędrówce liczę na was, że wy dzięki swoim kontaktom będziecie przełamywać opory i uprzedzenia środowisk świeckich. Często księża mówią mi zniechęceni, że zapraszają z ambon, apelując, by się ktoś zgłosił i nie widzą owoców swych apeli. Zniechęcenie, apatia, jak u Mrożka: "A...a może by co zasiać, i a może by co zaorać... eee...". Narodowy stan nostalgii pełnej frustracji. Łatwo jest być frustratem i pielęgnować swoje pretensje do świata. Chrystus natomiast nie zniechęcał się tym, co było bolesne w pejzażu Palestyny, tylko usiłował działać i przemieniać. Bardzo liczę na was, że wy również dotrzecie do pewnych osób wrażliwych, które znacie, porozmawiacie i dzięki waszej perswazji one włączą się i przekroczą rubikon zniechęcenia.

Zniechęcenie ma różne imiona. Po pierwsze w przeszłości częste były sytuacje, kiedy człowiek nie miał wyboru, a narzucano mu udział w pewnych partiach czy stowarzyszeniach. Sam pamiętam, jak w szkole średniej nie chciałem się zapisać do Towarzystwa Przyjaźni Polsko - Radzieckiej i powiedziano mi, że tutaj nie ma żadnego wyboru. Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej jest organizacją masową i każdy uczeń w szkole średniej ma obowiązek do niego należeć. Po tych organizacjach masowych, festynach i spędach, niektórym z nas pozostał uraz. To boli. Czasem te korzenie są jeszcze głębiej zapuszczone. Na moim ingresie była delegacja górali ze Szczawnicy, którzy jechali przez sześć godzin, by dotrzeć do Lublina. Skądinąd rejon Szczawnicy jest bardzo żywy w praktykach religijnych, natomiast górale nie chcieli jednak tworzyć Akcji Katolickiej. Nie chcieli należeć do Stowarzyszenia Rodzin Katolickich. Zapytałem dlaczego, i tłumaczono mi: W czasie wojny Niemcy tłumaczyli tamtejszym góralom, że oni tworzą specjalny Goralen folk, że to nie jest jeszcze przodująca klasa über mensch, ale też nie są to tylko Polacy - coś pośredniego. Mieszkając w tamtym rejonie było się już obywatelem narodu pośredniego, który otrzymywał nobilitację, dzięki łaskawości führera. Bolesne doświadczenia tamtej ideologii sprawiły, że do dziś pozostało im uprzedzenie i niechęć; więc unikają wszelkich struktur.

A obok tego dochodzą konflikty wewnętrzne w wielu partiach kanapowych. To wszystko może sprawiać, że statystyczny Polak będzie kochać ucieczkę w prywatność, i stronić od wszelkich stowarzyszeń czy akcji. Tu właśnie jest potrzebna wasza dojrzała postawa, wasza rozmowa, o tym co można by zrobić w środowisku, czy to w waszych wspólnotach modlitewnych, czy w waszym środowisku zawodowym. Widzę wiele pozytywnych oznak, gdzie właśnie apostolstwo pełnione przez świeckich przynosi większe efekty, bo proboszcza od razu się podejrzewa, że on tak musi, bo mu biskup kazał. Natomiast kiedy wy, z pełnią przekonania w swoim Środowisku zaczniecie szukać ludzi wartościowych, którzy nie działają jeszcze w żadnych stowarzyszeniach i przekonacie ich, że wiele można zrobić, bardzo wierzę w siłę waszego oddziaływania.

To moja pierwsza prośba o to apostolstwo, które będzie mieć swoje przedłużenie, gdy wrócicie do domów. Druga prośba, żebyśmy w tym apostolstwie nie byli podobni do dawnych aktywistów partyjnych, którzy też szukali i przeprowadzali akcje. Pamiętajmy, że działanie w Kościele wyrasta nie z nakazów czy z dekretów, ale z odniesienia do Jezusa Chrystusa, z modlitewnej więzi z Bogiem. Kiedy na Konferencji Episkopatu dyskutowaliśmy, w jakich formach przywrócić Akcją Katolicką, wyraziłem obawę, że sama nazwa "Akcja" może wprowadzić w błąd, że to będzie chrześcijański odpowiednik aktywisty partyjnego. Sugerowałem, żeby przyjąć nazwę "Dzieło Katolickie". W podobnym duchu argumentował na pewnym etapie Ksiądz Prymas Glemp, który we Wrocławiu sugerował też podczas Dni Duszpasterskich nazwę "Dzieło Katolickie". Później jednak Prymas otrzymywał sporo listów od osób, które jeszcze przed wojną działały w Akcji Katolickiej i chciałyby obecnie widzieć przedłużenie swojej dawnej postawy. Ostatecznie więc przyjęliśmy nazwę "Akcja", ale przyjęliśmy również, że trzeba podkreślać i uwrażliwiać iż ta Akcja wyrasta z ducha modlitwy, z zakorzenienia w Chrystusie, z głębokiej więzi z Bogiem. Gdyby brakło tej duchowości, moglibyśmy mieć w ramach stowarzyszeń katolickich te same konflikty i podziały, które mamy w wielu partiach, choćby nawet to były partie prawicowe i odwoływały się do Boga, Honoru i Ojczyzny. Gdy braknie duchowości, samokrytycyzmu i refleksji nad sobą, połączonej z sakramentalną pomocą, możemy różne dziwactwa kultywować w cieniu Kościoła.

Ksiądz Prof. Janusz Pasierb w swoich refleksjach dość często ostrzegał przed "aparatczykiem katolickim". Aparatczyk katolicki - pisał Pasierb - to 50% "anioła" i 50% kaprala. Anioła w cudzysłowie, w tym sensie, że w swoich wypowiedziach będzie on często praktykował ozdobniki religijne. A kaprala, w tym sensie, że będzie wprowadzał te same metody totalitarne, w których celowały zgoda inne partie i usprawiedliwiał je tylko odniesieniem do interesów Kościoła. Tego typu błędów nie wolno nam popełniać. Byłoby to zbyt wielką stratą energii i się, dlatego właśnie konieczna jest medytacja nad Pismem Św., zapatrzenie w Jezusa Chrystusa, częste korzystanie z sakramentu pokuty połączone z krytyczną refleksją wobec siebie. Będziemy starać się organizować rekolekcje zamknięte dla działaczy katolickich. Robiłem to dla członków Rad Duszpasterskich, które działały w parafiach w diecezji tarnowskiej przez pięć lat i widziałem wyraźne różnice postaw w tych środowiskach, gdzie oni działali czynnie, modlili się gorąco, zaś troskę o Kościoła potrafili okazywać żywą i autentyczną. Czasami były też jednak przypadki, że Rada Duszpasterska zbierała mi się dwa razy w roku. Raz na imieniny księdza proboszcza, a drugi raz na przyjazd księdza biskupa. A poza tym miała charakter czysto dekoracyjny. Więc to od nas zależy, jakie będą te struktury, jakiego ducha wniesiemy do naszego środowiska, czy ten duch będzie wyrastał z modlitewnej więzi z Bogiem i z autentycznej troski o Kościół.

Już na pierwszym etapie poszukiwań, musimy widzieć, co robić, dostrzegać wyraźnie dziedziny, gdzie jesteśmy potrzebni, by przedłużać Chrystusowe dłonie i apostolsko oddziaływał na środowisko. Po drugie, trzeba unikać pewnych błędów i nie powierzać funkcji kierowniczych w danym ośrodku osobom, które mają mentalność ideologa, i których głównym atutem jest wygłaszanie przemówień. Jest to błąd, który może dużo kosztować. Patrzyłem, jak na zebraniach w małych środowiskach wiejskich wszyscy przychodzą speszeni i onieśmieleni. Nikt nie wie, co ta Akcja ma robić, a jest w tym środowisku ktoś, kto poprzednio był na przykład sekretarzem w GS-ie. I protokół potrafi napisać, i z różnymi budowniczymi PRL-u miewał kontakty, nie jest onieśmielony. Kiedy zacznie przemawiać, dominuje nad całym środowiskiem. Inna rzecz, że jak się te słowa przemówień podda wnikliwej analizie, to włos się jeży. Sam uczestniczyłem w niektórych takich spotkaniach, gdzie dominował motyw tropienia wroga. Znaleźć kogoś, żeby z nim walczyć, bo tamta mentalność PRL-u owocowała walką klasową. Zawsze był wróg i zawsze trzeba było z kimś walczyć. A potem cała masa problemów pozornych: żeby się Akcja Katolicka zajęła wyprzedażą gruntów obcokrajowcom. Pytam, a gdzie, komu wyprzedali, na terenie której parafii? Nikt nic nie wie. Nikt nic nie słyszał. No to jak będziemy się zajmować, jeśli nigdzie nie wyprzedają.

Są pewne takie tematy chwytliwe, które dają atut tym, którzy chcieliby zademonstrować swą obecność. Gdy byłem w Argentynie, nawiedzając polskich misjonarzy, pseudodziałacze straszyli tam, że Amerykanie chcą wykupić ich grunty i zakładać hacjendy. Pytam, a ile pan ma gruntu? - 700 ha, ale tylko 300 uprawiam, bo reszta leży ugorem, sucho i nie mam warunków. Ile na taką hacjendę mógłby wykupić Amerykanin, jak przyjdzie? - Chyba 3-4 ha, bo wtedy może mieć ranczo. No to po co to straszenie, skoro 400 ha leży ugorem? Nikt się tym nie interesuje, nikt nie przychodzi. Pytam: Nie macie spraw, którymi moglibyście się zająć? Nie chcą się zajmować. Wiele rzeczy w Kościele argentyńskim leży odłogiem, niezauważonych, powołań nie ma, kościoły puste, a oni się martwią, że Amerykanie przyjdą i wykupią im ziemię, która i tak leży odłogiem. W Peru prezydentem jest Japończyk Fujimori. Występuje tam to samo zjawisko, tylko straszą Japończykami.

Zawsze można znaleźć kogoś, kim się będzie straszyć po to, by odwrócić uwagę od rzeczywistych problemów. Dlatego też, gdyby na jakichś zebraniach, ktoś wam tropił wroga klasowego, gdyby wam podsuwał, że za tym wszystkim kryje się międzynarodowy spisek albo gdyby w Stowarzyszeniu Rodzin Katolickich wytropić jakiegoś masona, nazywajcie po imieniu tego typu pseudokatolicyzm. Tropienie wrogów i stawianie siebie w roli naczelnego inkwizytora nie ma nic wspólnego ani z duchem Ewangelii ani z tą działalnością, którą chcemy prowadzić w oparciu o Ewangelię. Ze statystyk wynika, że w Polsce jest obecnie czynnych około 400 masonów. Najprawdopodobniej na teren naszych wiosek żaden z nich nie przyjeżdża. Natomiast wystarczy zajechać do małych miasteczek i zobaczyć, ilu tam młodych ludzi spędza dni przy budce z piwem. Nie mają się czym zająć, nie wiedzą co robić, są ziemią niczyją. Z samych Puław mamy obecnie na leczeniu odwykowym 90 narkomanów. Jest to swoisty, smutny rekord w skali ogólnopolskiej. A spiski? Po jednym z programów dotyczącym przeciwdziałania narkomani - ksiądz, który prowadził ten program w radio, odebrał telefon: czy ksiądz jest tak naiwny, czy ksiądz nie wie, czy ksiądz sądzi, że nie można ustalić skąd wynoszą amfetaminę handlarze narkotyków? Można by to ustalić bez trudu, tylko się nie opłaca. Bo jedni się boją, a drudzy otrzymują odpowiednie gratyfikacje, żeby patrzyli przez palce. Tu właśnie są nasze spiski, wystawione na zyski pieniężne. Prowadzą do sytuacji, w których młode pokolenie jest zdeprawowane, a starsi patrzą bezradnie i nie wiedzą co robić. Właśnie w naszych strukturach, dzięki naszej współpracy, będziemy sobie mówić o konkretnych problemach, które stają przed nami. I tych problemów nie można załatwiać w ten sposób, jak czasem czytam to w prasie: młodzież nam się narkotyzuje, a księża co robią? Robią, ale cóż mają robić, walić głową w mur? To nie jest problem tylko dla księży. To jest problem dla całego społeczeństwa. Jeśli my będziemy mieć wizję Kościoła, gdzie księża przyjdą i zrobią porządek, a tatuś będzie oglądać sobie kolejny serial i nic nie będzie robić, to jest bardzo wygodna wizja. Tylko że ta wizja nie ma wiele wspólnego z wizją Kościoła ukazywanego przez Sobór.

Naszym wspólnym zadaniem jest podjęcie pewnych kwestii, które muszą niepokoić i wymagają naszego zaangażowania. Nie trzeba szukać problemów pozornych, bo czasem sloganowe tropienie wrogów na poziomie kosmicznym czy ogólnoświatowym, jest odwracaniem uwagi od tego, że nic nie robimy u siebie w parafii, ale za to wiemy, kto jest odpowiedzialny za zło kosmiczne. To poprawia samopoczucie, nie prowadzi do żadnych konkretnych działań duszpasterskich.

A jeśli jesteśmy przy konkretach. Jest bardzo wiele dziedzin, które stałyby się przedmiotem waszej troski, gdyby były sprawnie zorganizowane ogniwa Akcji Katolickiej. Wierzę, że wybory Rad Duszpasterskich doprowadzą do tego, że w strukturze Rady Duszpasterskiej będą spotykać się przedstawiciele wszystkich stowarzyszeń i rozdzielać kompetencje między sobą, bo np. akcja charytatywna. Nieraz Akcja Katolicka mówi, nie mamy co robić, bo dobrze działa Caritas w naszej parafii. A na czym polega to działanie? - Pomoc dla powodzian i przed świętami zanosi się paczki. Owszem tylko powódź występuje raz na pięćdziesiąt lat - i daj Boże, żeby nie była zbyt często. A z tego, że się przed Bożym Narodzeniem i Wielkanocą zaniesie pięćdziesiąt paczek do chorych, to znów to nie jest to aż taka wielka caritas, aż taki wielki przejaw miłości. Jest to trochę taka akcja w stylu pierwszomajowych działań i czynów społecznych, które wyrosły z PRL-u. Gdy patrzę na różne grupy charytatywne za granicą, widzę jak podejmują one zadanie niedostrzegane u nas. Na przykład Amerykanie mają Klub Seniora i jest grupa osób, które systematycznie przychodzą do osób starszych. Nawiedzają osoby przykute do wózka czy upośledzone. Organizują im spotkanie w sali parafialnej, gdzie jest wstęp liturgiczny, a potem ci ludzie grają sobie w karty, piją kawę, rozmawiają, dzielą się wrażeniami. Przejdzie im spotkanie, wrócą do domu i znów czekają, że za tydzień będą mogli się spotkać. Ile jest u nas osób starszych, które wegetują, które czują się jak niepotrzebny sprzęt, które nie mają motywacji do życia? Właśnie przyjście i zorganizowanie dla niektórych z nich podobnych przeżyć - to jest chrześcijańska caritas. Potem są osoby starsze, które wolą spokój i ciszę, ale wzrok mają słaby, w domu nie mają książek. Zorganizować pomoc, która chodzi po domach, która przeczyta, opowie, przyniesie gazetę katolicką, bo tej babci nie stać. To inna ważna dziedzina naszych przyszłych działań. Kolejna dziedzina: niepełnosprawni. Nieraz mamy organizacje, troszczące się o niepełnosprawnych, żeby raz w roku zrobić forum niepełnosprawnych. Dobre i to, ale co w ciągu roku? Jak im ułatwić czas i spotkania?

Problem braku funduszy. Trzeba okazać inicjatywę i poszukać funduszy na te działania, np. szukając nowych form w czasie parafialnych odpustów. Jak wyglądają te odpusty w naszych parafiach? Przyjeżdżają właściciele kramów, którzy zazwyczaj nawet nie pójdą do kościoła na Mszę św., bo dla nich biznes jest ważniejszy niż modlitwa. Kramy nieraz postawią tak blisko koło kościoła, że procesja nie ma nawet którędy przejść. Balonik, piłka na gumce i korkowiec do strzelania stają się najważniejszą atrakcją z racji uroczystości świętego męczennika. Dochodzą do tego nadpleśniałe pierniki, które może z racji higienicznych nie powinny być sprzedawane, bo tyle kurzu już zgromadziły. A w Stanach Zjednoczonych, wtedy właśnie organizuje się grupa prowadząca dany odpust. Panie wypiekają ciastka, przygotowują herbatę i kawę. Dodatkową atrakcją w polskich parafiach są gołąbki albo pierogi. Ustawiają stoliki. Ludzie przychodzą, organizuje się jakieś występy młodzieżowe, jakieś śpiewy, które wszystkich włączają. Sprzedając ciastka i herbatę, daje się taką marżę, która pozwala organizatorom zaoszczędzić.

Właśnie tu jest wiele dziedzin, w których można działać. Weźmy np. prasę katolicką. W wielu parafiach ciągle rozprowadza ją ksiądz proboszcz i ministranci. Proboszcz dwoi się i troi, gdy mu ministranci nie przyjdą. I skutkiem tego zbiór tytułów jest wąski. Nieraz pytam skądinąd inteligentnej osoby, dyrektor szkoły, nauczycielka - co pani czyta z prasy katolickiej? Chwila konsternacji, po chwili: - chyba najczęściej "Rycerza Niepokalanej". "Rycerz Niepokalanej" jest publikowany na poziomie szkoły podstawowej. Dobrze że to czytamy, to jest elementarne. A ktoś z wykształceniem wyższym powinien sięgnąć po dominikańskie "W drodze", po jezuickie "Życie Duchowe". To jest poziom osoby z wyższym wykształceniem. Niektórzy nawet nie słyszeli o tych tytułach. Dobrze zorganizowana Akcja Katolicka może zająć się kolportażem prasy.

Wiele jest jeszcze dziedzin do zagospodarowania przez was. Będziemy sobie o tym mówić przy innych okazjach. Dziś muszę już żegnać was, bo za chwilę w KUL-u spotkam się z uczestnikami sympozjum o rodzinie, zaś o 15.00 muszę być na Jasnej Górze, gdzie spotkam się z wiernymi świeckimi, którzy z całej Polski przyjeżdżają na spotkanie członków Synodu Plenarnego. O 17.00 na Jasnej Górze będę miał Mszę św. i homilię dla naszych maturzystów.

Cieszę się więc, że i was mogłem spotkać, że niektóre twarze zapiszą mi się już w sercu i w pamięci. Proszę was, żebyście nie zrażali się tymi przykrościami, które spotykać będziecie na drodze waszych działań. Te przykrości są nieuniknione, ale mam wrażenie, że niektóre z nich czas leczy dość szybko. Pamiętacie jak wybuchła nam wolność, jak w telewizji z premedytacją pokazywano fotografię jednej z irlandzkich Śpiewaczek - Sinhead O'Conor, która darła fotografię Ojca Św. W zeszłym tygodniu pani O'Conor przeprosiła Ojca Św., że to było niedojrzałe i głupie z jej strony, że kierowała się emocjami. Nieraz trzeba umieć nie obrażać się na świat, który będzie zachowywać się niepoważnie. Umieć z dojrzałością chrześcijańską czekać. Nie oczekiwać natychmiastowych sukcesów. Czasem sam upływ czasu wyrównuje. Pamiętam jak w Polsce chyba trzy lata temu, Kobietą Roku została Wanda Nowicka, o której nikt nic nie wiedział, poza tym, że publicznie skrytykowała Ojca Św. Teraz pani Nowicka startowała do Sejmu z listy Unii Pracy i nie weszła. Można być na pewnym etapie gwiazdorem, z krótkodystansowym sukcesem. Rozbłysnąć i przejąć się swoimi osiągnięciami. My jesteśmy uczniami Nazaretu, gdzie Chrystus przez trzydzieści lat nie czynił żadnego cudu. W szarości dnia niech On będzie z wami i niech pozwoli przemieniać tę szarość w swój boski pejzaż naznaczony Jego mocą i łaską.

NOTA O AUTORACH

Marian Grabowski - profesor filozofii UMK, wykładowca WSD w Toruniu. Doktor habilitowany fizyki teoretycznej. Autor wielu publikacji w pismach katolickich (Znak, W drodze) oraz naukowych (Przegląd Filozoficzny, Studia Filozoficzne). Autor książek "Krajobraz winy", "Istotne i nieistotne w nauce"

Ks. Teodor Lenkiewicz - Asystent Diecezjalny Akcji Katolickiej Diecezji Włocławskiej. Proboszcz parafii, w obrębie której leży tama na Wiśle - miejsce śmierci Ks. Jerzego Popiełuszki.

Jerzy Matyjek - emerytowany lekarz, dr medycyny, neurolog. Wieloletni Prezes toruńskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. Poseł na Sejm III Rzeczpospolitej (I Kadencji), radny miejski w wielu kadencjach.

STRONA GŁÓWNA

BIULETYNY "RAZEM"